Een leerzame rit voor iedereen die nieuwsgierig is naar Chemelot
Het verhaal van Chemelot, dat kan Loek Radix (Chemelot Executive Director) dromen. Hij is ermee opgegroeid. Zijn vader en opa werkten beiden bij DSM en hij trad in hun voetsporen. Vandaag is Loek de gids van de bustour die Chemelot organiseert. De belangstelling is groot. In de bus zitten vooral mensen die in de buurt van Chemelot wonen. Maar ook sollicitanten en een aantal oud-werknemers van bedrijven die op het chemisch industrieterrein liggen. Loek: “Ik vind het belangrijk om aan iedereen te laten zien wat we doen. En dat we dat op een veilige en steeds duurzamere manier doen.”
Voordat we de bus instappen, is er koffie en vlaai bij het Van der Valk Businesscenter in Stein. Bij de koffieautomaat praten we met Frans Gerards die zelf in het centrum van Geleen woont. “Waar ik woon hebben we niet zoveel last van Chemelot. Maar van mensen die dichterbij wonen, hoor ik wel eens andere verhalen. Ik ben geïnteresseerd in techniek en wil met eigen ogen zien wat zich op Chemelot afspeelt. En ik ben ook benieuwd naar de toekomstplannen die ze hebben.”
Geschiedenisles
Als voorbereiding op de bustour vertelt Loek over de geschiedenis van Chemelot. “Op het terrein waar vroeger staatsmijn Maurits stond, zijn de eerste chemische fabrieken ontstaan. Da’s geen toeval. Bij de productie van steenkolen ontstonden bijproducten. Die kon je als grondstof gebruiken voor het maken van onder meer kunstmest. De Maurits was eigendom van DSM, toen nog een staatsbedrijf. De mijnen sloten eind jaren ’60. Om de werkeloosheid op te vangen, werd het chemiebedrijf verder uitgebouwd. Veel mijnwerkers konden zo bij DSM aan de slag.”
Vertrek van DSM
Loek: “Toen het chemiebedrijf eenmaal liep, vond de Nederlandse staat het welletjes. Ze hoefden geen aandeelhouder meer te zijn en maakten in 1989 van DSM een private onderneming.” En hoewel Chemelot in de volksmond nog regelmatig ‘DSM’ wordt genoemd, is kort geleden ook de laatste DSM-fabriek verkocht. Daarmee verdwijnt de naam van het terrein. Loek: “In de loop der jaren heeft DSM steeds meer afstand genomen van de chemie. In 2002 verkocht het haar petrochemische fabrieken al aan SABIC. In de jaren daarna zijn ook alle andere fabrieken één voor één overgegaan op nieuwe eigenaren. Nu hebben we 18 multinationals die de 60 fabrieken runnen op het Industrial Park. Chemelot is de overkoepelende organisatie van deze bedrijven en de Brightlands Chemelot Campus.”
Duurzame productie
De overgang naar een duurzame productie zonder negatieve bij-effecten voor de omgeving. Dat is de fase waar Chemelot nu volop in zit, gaat Loek verder: “De uitstoot van C02 moet naar nul. Dat doen we door onze processen én onze grondstoffen te verduurzamen. Dus processen elektrisch aandrijven en grondstoffen zoals aardgas en nafta vervangen door duurzame alternatieven. We hebben op ons terrein de eerste fabriek in de wereld staan die afvalplastic tot olie verwerkt. Van die olie kunnen we weer nieuwe plastics maken. Ook hebben we al een plek gereserveerd voor een fabriek die etheen gaat maken uit koolhydraten. Als die draait, kunnen we een flinke hoeveelheid biologische etheen maken.”
800 hectare
De bustour zelf duurt bijna een uur. Niet gek als je bedenkt dat het Chemelot terrein 800 hectare groot is. Het is een wereld op zich met een eigen energiesysteem, rioleringstelsel, wegennet, spoorlijn en brandweerkazerne. Met 60 fabrieken, een campus voor onderzoek en onderwijs, en proeffabrieken. Met 8.500 vaste medewerkers en nog eens 20.000 andere mensen die werk en inkomen hebben dankzij Chemelot. Maar ook met 2.500 bomen, een kolonie vleermuizen en een eigen schaapskooi.
Veel mensen kennen Chemelot alleen van de buitenkant. Dan lijkt het allemaal één pot nat. Een wirwar van leidingen, koeltorens en pijpen waar rook (in de meeste gevallen is het stoom) uitkomt. Als je met de bustour meegaat, begint Chemelot te leven. Dan snap je dat de ene fabriek de andere niet is. En dat de fabrieken met elkaar verbonden zijn en elkaar nodig hebben. Het eindproduct van de een is vaak de grondstof voor de ander.
300 kilo Chemelot
Er worden op Chemelot veel kunststoffen en chemicaliën gemaakt. In totaal 7,5 miljard kilo per jaar. Wij kunnen daarvan in winkels welgeteld 0 kilo kopen. Op geen enkel product staat het logo van Chemelot. Loek: “Maar we hebben allemaal producten van Chemelot in huis. Ik schat per huishouden zo’n 300 kilo. Onze grondstoffen zitten verstopt in de meest verschillende producten. Bijvoorbeeld in fietsen, (elektrische) auto’s, laminaat, elektronica, cosmetica, verpakkingen, kunstknieën, speelgoed en ga zo maar door.”
Campingservies en Lego
Tijdens de bustour rijden we langs de fabrieken die de grondstoffen maken. In de naftakrakers worden aardgas en nafta ‘gekraakt’ bij een temperatuur van 800 graden Celsius. Zo ontstaan de koolwaterstoffen etheen en propeen. Deze gaan via leidingen weer naar andere fabrieken die er plastic korreltjes van maken. Andere bedrijven in Europa kopen deze korreltjes. Zij gebruiken ze als grondstoffen voor de productie van hun kunststofproducten.
We komen langs een fabriek die acrylvezels maakt. Die worden gebruikt als grondstof voor het maken van ABS. En ABS is weer de kunststof voor onder meer Lego-blokjes. Een andere fabriek maakt melamine. Dat is keihard, onbreekbaar plastic. Melamine zit bijvoorbeeld in je campingservies of als krasvaste laag op je keukenblad. Andere fabrieken op Chemelot maken bijvoorbeeld kunstmest, grondstoffen voor folie in autoruiten, PVC, EPDM-rubber (onder meer voor de afdichting van ramen) en de grondstoffen voor nylon en de oersterke Dyneema-vezel (die onder andere in kogelvrije vesten zit). Ook is er een vulstation waar acethyleen in gasflessen wordt gedaan. Acethyleen heb je nodig om te lassen. 25% van alle lassers in Europa gebruikt zo’n fles van Chemelot.
Familie-uitje
Aan het einde van de bustour lopen we de familie Heinemans tegen het lijf. Vader, moeder en zoon. De laatste werkt nu zo’n 9 maanden bij OCI Nitrogen op Chemelot. Vader vertelt dat ze al 35 jaar in Geleen wonen, zelfs in een huis van een oud-DSM’er, “maar nog nooit op Chemelot zijn geweest. We wilden nu ook wel eens zien waar onze zoon werkt. Dat er zo’n groot terrein achter de hekken ligt, dat is indrukwekkend.” “Mijn vader werkte vroeger bij DSM”, begint mevrouw Heinemans. “We zijn ermee opgegroeid. Bijna alle vaders werkten bij DSM. Het bedrijf zorgde voor veel banen in deze regio. Ik heb er eigenlijk altijd een veilig gevoel bij gehad.”
C02-vermindering
Na de bustour staat Loek nog een keer stil bij het belang van de duurzame ontwikkelingen op Chemelot. Op het presentatiescherm verschijnt een tabel met cijfers over C02-vermindering. Loek: “In 1990 stootten wij op Chemelot 7,2 miljard kilo C02 uit. Sinds 2005 zijn we serieus bezig met het verminderen van C02. We zitten nu in een daling. In 2022 was onze uitstoot 4.2 miljard kilo C02. Dat is 40% minder als je het vergelijkt met 1990. In Nederland lopen we echt voorop, maar we zijn er nog lang niet. Ons doel is om in 2050 op 0 kilo C02 uit te komen. Daar hebben we een duidelijk plan voor.”
Veiligheid is prioriteit
Aan het einde van Loeks verhaal vraagt een man op de eerste rij of ammoniak gevaarlijk is. “Ammoniak is een giftig gas waar je echt voorzichtig mee moet zijn”, antwoordt Loek. “Onze chemische sector is en blijft natuurlijk één van de gevaarlijkste industrieën van de wereld. Maar weet je wat belangrijk is om te weten: het is ook de industrie die de meeste aandacht besteedt aan veiligheid. Ik kan niet zweren dat er nooit iets zal gebeuren. Maar ik durf wel te zeggen dat we er op Chemelot alles aan doen om de risico’s die er zijn zo goed mogelijk te beheersen.”
Met een goodiebag en een beter beeld van Chemelot lopen we naar de uitgang van het business center. Een week later wordt de bustour opnieuw georganiseerd. Alleen dan niet voor mensen uit de buurt, maar voor koning Willem-Alexander. Ook hij is nieuwsgierig.
Kijk op https://www.chemelot.nl/omgeving/bustour als je ook een keer mee wil.